De groep laat zien wat ik buitensluit
Als ik mijn pijnlijke deel niet liefdevol omarm dan zie ik dat terug in de groep of het team wat ik coach. Ik voel me machteloos, geïrriteerd, afgewezen en die ene deelnemer verstoort steeds weer het proces! Mijn lichaam verkrampt en de adem stokt op dat moment. Ik sluit me af en kom in een niet gekozen “binding” Als trainer, coach voelt het alsof ik plots tegen een ‘muur’ aanloop. Ik kan geen goed contact meer maken met de groep.
Mijn hoofd zegt dat er vele (externe) oorzaken te vinden voor deze gevoelens. Ze zijn echter slimme uitvluchten om niet in contact te hoeven zijn met een kwetsbaar thema wat in mij wordt aangeraakt De ‘magische beweging’ die volgt ken ik goed. Ga hard werken, mijn best doen. De eindevaluaties móeten goed zijn. Mijn ouders leefden dit principe voor.
Mijn eigen overdracht voor de groep benoemen is krachtig en waardevol maar het vraagt een grote mate van alertheid en de bereidheid van mij om er weer ‘langs’ te gaan. Dit deel werkelijk in te sluiten te omhullen. Iedere keer opnieuw.
En natuurlijk lukt me dat niet altijd. Geen probleem trouwens, de groep of coachee laat me dit wel zien en voelen. Een andere indicatie voor overdracht is voor mij de mate waarin ik de groep of deelnemer innerlijk in- of uitsluit. Dit laat zich dan zien als een oordeel. Het is voor mij een signaal dat er ‘iets’ niet mag zijn. Kan ik iemand echt welkom heten? Dit is de opgave die past bij mijn gave.
Kunnen ze niet zien dat ik er ook bij wil horen? Te accepteren dat ik doe wat ik doe is een leerproces aangezien ik het heel graag goed wil doen. Ik zie mijzelf weer op het schoolplein staan. Een onzeker jongetje met rood haar wat (onbewust) de gelegenheid biedt om de onmacht van andere kinderen op te projecteren. Ik straal uit waar zij niet mee om kunnen gaan. Ben ik welkom hier?
‘Uit gemis wordt verlangen geboren.’
Deze zin raakt mij ieder keer weer. Ik ben trainer en coach geworden uit een diep verlangen om gezien en gehoord te worden. Vanuit mijn schizoide masker voel en zie ik wat er nodig is. Moet mezelf steeds terugroepen om ook echt deelnemer te zijn in de verbinding met de ander. Weer in contact brengen wat uit contact is gegaan ken ik goed vanuit mijn geschiedenis.
Ik heb mijn vak er van gemaakt, hoe kon het anders? Ik word stil als ik me realiseer dat in de kwetsuur ook mijn ‘parel’ is ontstaan. Het invoelen van wat bij de ander speelt en mijn intuïtieve kant bijvoorbeeld zijn hierdoor goed ontwikkeld.
Het werken met mensen, individueel en met groepen, blijft naast het inhoudelijke en didactische vakmanschap een ontdekkingstocht naar mijzelf. Wat gebeurt er in het contact? Wat kom ik hierin tegen? Het is niet toevallig dat ik mensen coach op het verbinden met hun potentieel. Ik ken de beweging van “weggaan” en terugkomen in mijzelf inmiddels maar al te goed.
Het vak als trainer en coach zo te leven en te delen geeft me, na alle jaren, een diepe voldoening. Het is voor mij als ‘thuiskomen’ en in contact zijn met mijn bestemming. Zelfacceptatie van alles wat ik meeneem als trainer opent ‘het nieuwe’ in de ontmoeting en vormt de bodem voor verbinding met de groep. Vanuit dit open hart kan ik alles insluiten, dán stroomt het; ‘Welkom vandaag, fijn dat je er bent!’.
“Wellicht zijn alle draken in ons leven
uiteindelijk wel prinsessen die er in angst en beven
slechts naar haken
ons eenmaal dapper en schoon te zien ontwaken.
Wellicht is alles wat er aan verschrikking leeft
in diepste wezen wel niets anders dan iets
dat onze liefde nodig heeft.”
Rainer Maria Rilke
De NS heeft besloten 500 overlevenden die met NS-treinen vanuit Westerbork in de tweede Wereldoorlog gedeporteerd werden naar de kampen en duizenden nabestaanden een vergoeding te geven. Het gaat om Joden, Roma en Sinti. In 2005 had de NS aan hen al excuses gemaakt.
Kippenvel kreeg ik bij het lezen van dit nieuws.
De huidige NS-directie is natuurlijk niet verantwoordelijk voor de inzet van treinen toentertijd. Wel is er sprake van een collectieve of systemische schuld. Dat wil zeggen; door deze gebeurtenissen is er sprake van daders en slachtoffers; een onbalans is ontstaan. De daad van een individu heeft invloed op het geheel.
Zolang feiten – hoe pijnlijk ook – niet worden benoemd en het enorme leed van slachtoffers niet wordt erkend door de dader(s) blijft er onevenwichtigheid bestaan. Deze schuld komt dan terecht bij de opvolgers of nakomelingen en kunnen daardoor belast zijn. Het is bekend dat kinderen van oorlogsmisdadigers soms iets goed willen maken bij de slachtoffers van hun vader of opa.
Wandaden en daders een plek geven en de gevolgen van hun handelen zichtbaar maken is dus essentieel. In opstellingen waarin representanten van daders tegenover de slachtoffers staan komt deze dynamiek duidelijk naar voren. Dan is wat ooit is gedaan rechtgezet.
Maar ja, wie in de oorlog dader was, kon na de oorlog ook met gemak slachtoffer worden genoemd. Het is maar net hoe je kijkt en wat de uiteindelijke effecten van hun handelen waren. Collectieve systemen werken echter niet vanuit goed of fout maar zoeken naar balans en reageren op buitensluiten van leden. Iedereen heeft recht op plek; wat hij of zij ook heeft gedaan.
In het boek van Daan van Kampenhout ‘Tranen van de voorouders’ maakt hij de opmerking dat er veel monumenten voor slachtoffers zijn maar dat hij zich afvraagt waar de (onzichtbare) daders zijn gebleven. Hij heeft gelijk, want hoe zit het met de machinisten, politieagenten en leveranciers van de kampen. Kortom al die mensen die de bezetter hebben geholpen?
Wanneer daders worden buitengesloten kun je wachten op de volgende generaties dat iemand geïdentificeerd raakt met dat buitengesloten familielid. Ik denk dat we in Nederland ook op andere gebieden nog wel iets te doen hebben. Bijvoorbeeld bij ons slavernij -en koloniale verleden, politionele acties in Indonesië en de Molukse kwestie.
Ik maak een diepe buiging voor de NS.
Door Carola Castillo, Venezuela
Bron: Hellinger Instituut Nederland, magazine 2009
Een meisje is veilig bij haar moeder en een jongen moet zo lang mogelijk bij zijn vader zijn.
Van haar moeder neemt het meisje de vrouwelijkheid en de intimiteit van vrouwen; daarmee verbindt ze zich van jongs af aan. Als ze volwassen wordt voelt ze zich aangetrokken tot haar man; ze wil het onbekende integreren en daarmee kan de relatie als een paar succesvol zijn. Met haar energie, binnen vrouwelijkheid gevormd, voelt ze zich aangetrokken tot het mannelijke; niet als vervangende maar als aanvullende energie.
Van de traditie van de Yanomami, één van de inheemse volkeren van Venezuela, kunnen we iets leren: de moeder blijft bij haar dochters tot ze volwassen zijn. Ze leren koken, het huishouden doen en hun mannen verleiden als de tijd gekomen is om zich aan hen te geven. In verbinding met de volle kracht van alle mannen leren jongens van de oudsten de kunst van het jagen en hoe ze in de toekomst voor hun gezin moeten zorgen. Lang bij zijn vader blijvend leert de jongen zijn nauwkeurig omschreven rol als man. Hij ervaart deze energie totaal en hij wordt een man in de volle betekenis van het woord.
Onbekend voor hem is de vrouwelijke energie, waartoe hij zich zeer aangetrokken voelt omdat hij wil aanvullen wat hij zelf niet heeft. Een man wordt man door verantwoordelijkheid te nemen voor zijn daden en door de aantrekkingskracht van de vrouwelijke energie die hij niet heeft
Een man is man vanwege een vrouw. Een vrouw is vrouw vanwege een man
Een vrouw dient subtiel te zijn, vrouwelijk, affectief, niet controlerend. Maar als deze vrouw heel dicht bij haar vader is opgegroeid, of als ze haar moeder afwijst, heeft ze teveel mannelijke energie. Zodra ze zichzelf dan vóór haar man ziet, is de rivaliteit begonnen en ontstaat strijd om de leidende en controlerende rol in de relatie.
De relatie wordt dan gekenmerkt door gebeurtenissen waarbij de vrouw de man als kind behandelt. De man is niet in staat beslissingen te nemen zonder de instemming van zijn vrouw en op één of andere manier is hij bang om de confrontatie aan te gaan.
Als de man is opgegroeid onder de bescherming van zijn moeder heeft hij geen kracht om verantwoordelijkheid te nemen en heeft hij een sterke en controlerende vrouw nodig. Zijn mannelijke kracht geeft hij op en laat alles aan zijn vrouw over alsof het zijn moeder is. Deze grote kinderen hebben enkele fysieke kenmerken. Het meest opvallend is dat ze er volwassen uit zien, met grijs haar op de slapen, terwijl een ander deel van hun gezicht, vooral de mond, lijkt op die van een kind.
Tegenwoordig hebben veel paarrelaties volstrekt omgekeerde rollen. De vrouw met een teveel aan mannelijke energie trekt een man aan die veel vrouwelijke energie in zich heeft. Dé bekoring in deze relaties ontstaat in de werkelijke verstrikking. De man vindt in zijn vrouwelijke partner de energie die hij zelf geheel of gedeeltelijk mist. Op gelijke wijze is de vrouw op zoek naar de vrouwelijke energie die haar ontbreekt en waarvan ze aanvoelt dat haar man die kan geven.
Mannen leren dan van vrouwen wat mannelijkheid is en vrouwen leren van mannen wat vrouwelijkheid is.
Onderzoek, uitgevoerd door de endocrinoloog Dr. Jakubowicz, laat zien dat het hoogste gehalte testosteron bij vrouwen voorkomt in Latijns Amerika. Veel vrouwen komen op het spreekuur met klachten als haaruitval, haargroei in gezicht of op de borst, stofwisselingsstoornissen, vruchtbaarheidsproblemen etc. Het is alsof ik een vrouw-man als patiënt heb,’ zegt Dr. Jakubowicz. Het is van belang om in de familie te onderzoeken waar deze symptomen vandaan komen. Er kunnen talloos vele dynamieken onder verborgen zijn.
Mannen moeten stoppen met onverantwoordelijk, gemakzuchtig en verleidelijk te zijn. Vrouwen moeten beginnen om hun mannen meer verantwoordelijkheid te laten nemen en zelf moeten ze stoppen met alles te controleren.
Het is belangrijk te beseffen dat deze dynamieken voortkomen uit het gemis aan ‘de man’ in de geschiedenis van onze voorouders. Slaven werden weggehaald uit hun familie en land, de Conquistadores deden het en ook de Indianen overkwam hetzelfde. Het is tijd dat vrouwen beginnen te voelen dat ze vrouw zijn vanwege hun man, te vertrouwen dat ze blijven, zonder de angst dat ze voor altijd zullen vertrekken.
Wij vrouwen zijn strijders geweest, kinderen grootbrengend en zorgend voor onze families als mannen die er niet waren. Onder ogen ziende hoe het werkelijk was, geeft ons de mogelijkheid om het anders te doen.
Ik eer mijn voorouders: Indianen, blanken en zwarten.
Ik eer hun vrouwen die vochten en alleen waren.
Ik eer de afwezigheid van mannen.
Tot slot eer ik mijn man omdat ik vrouw ben door hem.
George Floyd is vermoord door een witte politieman. Hij is niet de enige en het zal helaas zeker niet de laatste zijn.
Gisteren zag ik een filmpje uit Bristol waarin Edward Colston van zijn sokkel werd gehaald en in het water werd gegooid. Een lynchpartij met veel gevoelens van genoegdoening bij omstanders. Ik snap de woede maar vond het niet fijn om te zien. Het herinnerde mij aan de vreselijke foto’s van zwarte mensen die vermoord worden door witte omstanders rond 1900 in Amerika. Dit was natuurlijk een bronzen beeld en gelukkig geen echt mens. Als hij geleefd had was hij vermoedelijk uit zijn huis gehaald.
Het negeren van onze schaduw kan grote gevolgen hebben. Het probleem is dat als ik mijn eigen daderschap buitensluit de polariteit alsmaar groter wordt. Op een collectief niveau kunnen de gevolgen groot zijn.
Iets of iemand buitensluiten doen we -hoe subtiel ook- allemaal. De verandering die je wenst start bij jezelf. Nederland is heel goed in het helpen, eren van slachtoffers. Maar wat doen wij met ons persoonlijk en collectief daderschap?
Het probleem is dat als ik mijn eigen daderschap buitensluit, de polariteit alsmaar groter wordt. Iets of iemand buitensluiten doen we -hoe subtiel ook- allemaal. De verandering start bij jezelf.
Welke Nederlanders waren slavenhandelaars, hielpen in Westerbork, reden de treinen, joegen op Joden, pleegden misdaden in Indonesië, laten NU geen donkere mensen of met een andere achternaam toe bij uitzendbureaus? Ik pleit dat we niet alleen blijven opstaan tegen het buitensluiten van mensen maar ook ons persoonlijke en collectieve daderschap op een sokkel zetten.
Tijdens de opstelling stond CORONA in het midden met ertegenaan ANGST, beiden kijken naar MATERIE. Datgene wat toekijkt HET GROTE staat op enige afstand en kijkt toe. VERTROUWEN en HOOP staan om CORONA en ANGST.
De beweging die nu volgt is interessant.
CORONA en ANGST bewegen naar MATERIE (MATERIE wordt beschermd). HOOP en VERTROUWEN nemen de opengevallen plek in van CORONA en ANGST.
Toen LIEFDE in de opstelling kwam kantelde echter alles. CORONA werd kleiner en ging uiteindelijk op de grond liggen.
Wat zegt dit? De informatie die uit de opstelling komt is dat CORONA ons helpt om door onze angst voor materieel verlies heen te gaan. Hierdoor kan vertrouwen en hoop (weer) een plek krijgen IN ons en in de wereld.
CORONA helpt ons weer contact te maken met ons hart / de liefde. Deze werkt helend.
Inleiding
Carel Boers heeft aan de bel getrokken. Binnen de Politieorganisatie blijkt er, volgens hem, sprake te zijn van ernstig grensoverschrijdend gedrag: discriminatie, intimidatie, corruptie enz. Ondanks het feit dat deze misstanden meerdere malen zijn gerapporteerd aan de leiding, is er niets of nauwelijks iets met deze informatie gedaan.
Korpschef Erik Akkerboom reageerde met drie opmerkingen:
1. “Ja, de informatie klopt”;
2. “Wij zijn als politie organisatie ook een onderdeel van de maatschappij”;
3. “Dit gedrag is ontoelaatbaar”.
Dit artikel gaat over het systemisch perspectief wat onder het grensoverschrijdende gedrag binnen de Politieorganisatie een rol kan spelen. Vanuit deze invalshoek is niet gewenst gedrag geen oorzaak maar een symptoom van een onderliggende organisatiedynamiek.
Het is, systemisch gezien, een signaal dat verwijst naar een verstoring in de ordening. Het gaat dan niet meer over “goed” of “fout”.
De standaardreactie hierop: angst, schrik, oordeel, afgrijzen, straffen, berispen etc. lost het probleem mijns inziens niet op (integendeel). De essentie van het probleem blijft onderhuids voortwoekeren.
Persoonlijk geweten
Systemisch gezien kan iemand loyaal zijn aan de miskende slachtoffers binnen een organisatie. Het kan bijna niet anders dan dat deze identificatie ook herkenbaar is vanuit het eigen familiesysteem van herkomst. De vraag is aan wie of wat is diegene loyaal vanuit zijn of haar persoonlijke geschiedenis door dit op zich te nemen?
Wie of wat wordt hiermee erkend of met wiens lot identificeert hij zich?En hoe zit het met het eigen daderschap?
Openbaar maken wat verhuld moet blijven is een offer uit diepe loyaliteit.
Het offer van Carel Boers kan inhouden dat hij nooit meer wordt gevraagd iets voor de Politie te doen. Daarnaast is het goed mogelijk dat andere potentiële opdrachtgevers wel drie keer na zullen denken alvorens hem voor een klus in te huren. Voor je het weet hangt de vuile (bedrijfs)was buiten.
Als je de schaduw- of achterkant van een organisatie openbaar maakt is het lot van iedere klokkenluider dat ze buitengesloten worden door de groep waar ze ooit onderdeel van uitmaakten. Ze worden dan, gezien vanuit het perspectief van de organisatie, vaak als verrader bestempeld.
Ad bos, Fred Spijkers en Chelsea Mannings kunnen hierover meepraten.
De slogan van Carel Boers is: verschil moet je vieren. Dit lijkt dan misschien mooi en prettig, het is echter slechts één kant van de medaille. Hij sluit wat mij betreft hiermee de andere zijde buiten. De achterkant van een feestje, wat impliceert dat het leuk moet zijn, betekent ook dat je na afloop de rommel die achterblijft moet opruimen of schaam je je rot voor het gedrag van je vrienden.
“Verschil” kan ook hard, pijnlijk, eenzaam, onbegrepen, irritant en emotioneel gewelddadig zijn. En dat is nou precies wat intern bij de Politie zichtbaar wordt. Er is veel moed voor nodig om met een “slecht geweten” je af te keren van de eigen groep. “Slecht” betekent hier ontrouw worden aan het groepsgeweten.
Sterker nog; ik vermoed dat Carel Boers er van overtuigd is dat hij het goede heeft gedaan. Hij voelt zich hierin onschuldig maar maakt zich tegelijkertijd schuldig aan het verraden van zijn eigen nest.
Een persoonlijk geweten kan tegen het groepsgeweten ingaan.
Het Groepsgeweten
Een organisatie is gericht op overleven en het collectieve groepsgeweten is leidend. Bij iedere mogelijke bedreiging voor het systeem moet er worden gereageerd door de groepsleden.
Mensen reageren hierin dan niet zozeer vanuit hun persoonlijke waarden, al lijken deze verbaal nadrukkelijk aanwezig, maar zijn ze “in dienst” genomen van iets groter en krachtiger; het groepsgeweten.
Ik weet zeker dat meerdere werknemers van The Weinstein Company afwisten van de onethische gedragingen. Maar vanuit een diepe loyaliteit aan het groepsgeweten breng je dit niet naar buiten.
De schaduw leren insluiten
“Wat je buitensluit daar zit je aan vast”
Iedere mens, familie, groep of organisatie heeft dus een storage box met aan de buitenkant een nagenoeg ondoordringbaar rolluik waar we pijnlijke zaken aan het zicht kunnen onttrekken.
Of het nu de Politie is, de Katholieke Kerk met haar misbruikschandalen, een Stichting tegen oorlog waar het bestuur elkaar de tent uitvecht of een studentenvereniging die haar leden mishandeld; de onderliggende patronen zijn steeds hetzelfde. Er worden zaken ingesloten: “dit mag je van ons zien en horen” en buitengesloten: “dit mag niemand weten”.
Als toeschouwer buiten de organisatie zie je iets heel anders (mits je achter de rolluik kan kijken), namelijk destructief, grensoverschrijdend en onacceptabel gedrag.
In systemisch taalgebruik noemen we dit gedrag van groepsleden onschuldig, de gevolgen van dit gedrag zijn dat echter niet.
“Zo binnen zo buiten”
Interessante paradox is dat bij een organisatie die als leidend principe heeft te streven naar een veilige(r) maatschappij naar binnen toe de veiligheid niet altijd kan waarborgen. Politiemensen worden dagelijks blootgesteld aan soms buitengewoon spannings- volle situaties. En wat voor effect heeft dit dan op de interne organisatie ?
Wat je buitensluit werkt ook op een bepaalde manier door naar binnen (en vice versa). Kan het zijn dat politieagenten mogelijk teveel dader- en slachtofferenergie meenemen terug de organisatie in? En speelt hier wellicht dan ook een diep verlangen naar controle op de eigen angsten wat grensoverschrijdend gedrag kan veroorzaken?
“Zolang je de schaduwen in jezelf of in een organisatie niet erkend en onder ogen ziet dan worden ze sterker”
Systemisch gezien werken de dynamieken in een organisatie als een mobile. Als je één element naar beneden duwt heeft dat invloed op het geheel.
Bijvoorbeeld:
Wat te doen?
De volgende stappen zouden mijns inziens gezet moeten worden;
Waar is hun aandacht op gericht en wat kunnen ze daardoor niet zien?
Vraag is hier: wie of wat of wat wordt er stelselmatig buitengesloten? En welke situaties, mensen zijn er in het verleden onvoldoende geëerd?
Erik Akerboom heeft mijns inziens de eerste stap in zijn leiderschap genomen door deze pijnlijke situaties te erkennen en daardoor een plek te geven in zijn organisatie. Door dit te doen kan er een diepwerkende verandering ingezet worden.
Uit: De verborgen boodschappen van psychische stoornissen, F. Ruppert
Tevergeefse zoektocht naar aansluiting
Symptomen die we bij een depressies tegenkomen zijn hopeloosheid, doelloosheid, verlies van zingeving, motivatieverlies, neerslachtigheid, bedrukte stemmingen, sterke schuld- en schaamtegevoelens, onderdrukte woede, lichamelijke klachten, slaapproblemen, eetproblemen, en zo meer.
De enige oorzaak daarvoor is naar mijn mening de vergeefse inspanning van de ziel om zich te binden. Elke keer als de ziel aansluiting en liefde zoekt en beide niet kan vinden, is dat voor haar zeer pijnlijk. Zij trekt zich daarom na een tijd terug en geeft haar pogingen om zich te binden op om de pijn niet meer te voelen. Zij wordt passief. Ze wordt angstig. Ze wordt hulpeloos. Alles lijkt zinloos. Uiterlijk is dat in het gedrag van een mens zichtbaar als neerslachtigheid en hopeloosheid.
Deze situatie geldt bijvoorbeeld voor kleine kinderen die op zoek zijn naar hechting met de ziel van hun moeder of vader. Bert Hellinger heeft hiervoor het begrip unterbrochene hinbewegung (onderbroken beweging in de richting van een geliefd persoon) geïntroduceerd om zichtbaar te maken dat de ontwikkeling van de ziel van de mens stil is blijven staan bij de poging zich met name naar de moeder toe uit te strekken.
In een zeer vroeg stadium van de ontwikkeling van de identiteit slaagt het kind er niet in zich te hechten aan de ziel van zijn moeder. Het blijft geïsoleerd en de basisgevoelens van dit deel van de identiteit zijn gelatenheid en apathie. De zich daaruit ontwikkelende persoonlijkheid kent geen hoop zich uit deze zielsmatige isolatie te kunnen bevrijden.
Heen en weer schakelen na verlies
Een andere bron voor neerslachtigheid, hopeloosheid en oneindig verdriet zijn verliezen die een mens lijdt.
Terwijl bij de unterbrochene Hinbewegung de pijn en het verdriet voortkomen uit het niet kunnen laten ontstaan van een hechtingsrelatie, komt in het geval van een verliestrauma de zielenpijn voort uit het verloren gaan van een bestaande liefdesbinding.
Door het verlies van een persoon heeft de ziel van de betrokkene een verlangen naar iets niet meer levends.
Ze ondervindt daardoor een extreme lichamelijke pijn, en de terugtrekking van de ziel is niets anders dan een poging om deze pijn te ontvluchten.
De liefde voor dat wat verloren ging, leidt er steeds weer toe de terugtrekkende beweging te stoppen en op zielsniveau weer toenadering te zoeken tot de geliefde persoon. Daardoor is er opnieuw pijn en de betrokkene wordt overmand door verdriet.
Dit heen en weer slingeren tussen het zich terugtrekken van het verlorene en de hernieuwde toenadering tot het niet-opgegevene geldt zowel voor kinderen als voor ouders. Het kind dat zijn moeder verliest omdat hij bijvoorbeeld in een tehuis wordt opgenomen, wordt depressief. Een moeder die een kind verliest wordt depressief. Een man die een vrouw verliest die hij zeer lief heeft wordt depressief. Een oudere mens van wie de levenspartner eerder dan hij zelf sterft, Kan met de zielenpijnen die het verlies met zich meebrengt, niet in het reine komen en wordt neerslachtig.
Op deze manier ontstaat door het verlies van een binding een getraumatiseerde deelpersoonlijkheid, die blijft steken op het identiteitsniveau waarop men het verliestrauma heeft geleden. Er is weliswaar contact met vroegere identiteitsfasen, maar er vindt geen aansluiting plaats bij nieuwe identiteitsfasen die zich aandienen.
Overgenomen depressies
Ook in samenhang met depressies is er het fenomeen van de ‘overgenomen gevoelens’. Dat betekent dat kinderen de niet-doorleefde rouw van hun ouders of zelfs grootouders als gevoel in hun eigen ziel opnemen en dat zij, in plaats van hun (groot)ouders, depressief worden. Zij nemen een getraumatiseerde deelpersoonlijkheid van hun voorouders in zich op die van hun verdere identiteitsontwikkeling is afgesplitst. Door eigen verliestrauma’s kan deze deelpersoonlijkheid worden gereactiveerd.
